Một điều thú vị rằng, tất cả những điều liệt kê bên trên đều không
phải những thứ mà người xưa xem trọng nhất. Mà đó chính là…
Nhẫn là pháp bảo để tu
thân và xử thế. Khổng Tử từng khuyên Tử Lộ rằng: “Trăm hành chi bản, nhẫn làm
đầu”.
Nhẫn không phải là
thuận theo không nguyên tắc, cũng không phải biểu hiện của nhu nhược. Thường
người có chí có đức, mới có thể bao dung điều người khác không thể bao dung.
Khi bị người khác làm nhục, vẫn có thể cung kính khiêm tốn, tu tỉnh bản thân,
mà không sinh ra tâm oán hận hay phẫn nộ. Người xưa thường dùng ý chí rộng rãi
như vậy làm nguyên tắc đối nhân xử thế.
Trương Thích Chi, thời Tây Hán, giữ chức Đình Úy vô cùng quan
trọng trong Tam Công Cửu Khanh, trưởng quản tư pháp cả nước. Có một ngày, khi
quan viên tề tụ trên triều, một vị ẩn sĩ già tên Vương Sinh quay đầu lại nói
với Trương Thích Chi rằng: “Bít tất của ta bị tuột rồi, hãy
thay ta buộc nó lại.” Trương Thích Chi vì vậy quỳ xuống, cẩn
thận đem bít tất của Vương Sinh buộc lại.
Về sau, có người hỏi Vương Sinh: “Vì sao
ngay trên triều đình trước mặt mọi người, bảo ông ấy giúp ông buộc bít tất, sao
ông lại phải làm nhục Trương Đình Úy đây này?” Vương Sinh nói: “Ta vừa già lại ti tiện, không có đồ vật gì tốt đưa tặng cho
Trương Đình Úy. Trương Đình Úy bây giờ là thiên hạ danh thần, ta sở dĩ làm nhục
ông ta, để ông ta quỳ xuống buộc bít tất cho ta, chỉ là muốn gia tăng thanh
danh của ông ta mà thôi.”
Mọi người nghe xong,
đều xưng tụng Vương Sinh hiền năng, còn đối với sự rộng lượng nhẫn nhục của
Trương Thích Chi thì càng thêm kính trọng. Trương Thích Chi khoan dung độ
lượng, chí công vô tư, nói thẳng can gián, về sau trở thành trọng Thần của Tây
Hán, lưu danh sử sách.
Một câu chuyện đơn
giản như vậy thể hiện ra giá trị trong mắt người xưa, chỗ họ tôn kính thường
không phải tài năng, địa vị, mà là đức hạnh khiêm cung của một người.
Lý Văn Tĩnh Công, tên
là Lý Hàng, là tể tướng thời Tống Chân Tông. Một lần, có một vị thư sinh ngỗ
ngược ngăn ngựa của ông lại, trình lên một cuốn sách can gián, nội dung đều là
sai lầm của Lý Văn Tĩnh Công.
Sau khi Lý Văn Tĩnh Công nhìn xong, khiêm tốn nhìn thư sinh nói
rằng:“Hiện tại ta không có thời gian, chờ sau khi ta trở về, lại xem kỹ
hơn vậy!”
Không ngờ thư sinh kia lại giận dữ, lập tức quở trách Lý Văn
Tĩnh Công mà rằng: “Ngài ngồi ở quan lớn, lại
không thể giúp quốc gia phú cường, không thể giúp dân chúng an khang. Lại không
chịu thối vị nhượng chức, ảnh hưởng con đường làm quan của người có tài, ngài
không lẽ không cảm thấy hổ thẹn sao?”
Lý Văn Tĩnh Công hổ thẹn cung kính trả lời: “Ta đã nhiều lần xin ẩn lui, nhưng Hoàng Thượng một mực không đáp
ứng, cho nên ta vẫn chưa thoái lui được!”
Từ đầu đến cuối, Lý Văn Tĩnh Công đều không có sinh tâm oán hận.
Ông đã từng nói: “Nhục – một chữ này là khó chịu đựng nhất. Từ
xưa đến nay, rất nhiều hào kiệt đều thất bại ở chỗ này!”
Từ Giai là đại quan
triều Minh, ông từng làm quan đến chỉ huy Hàn Lâm Viện. Trong một lần khảo thi,
một thư sinh dùng điển cố: “Nhan khổ lỗ chi Trác” ý nói Nhan Hồi một lòng muốn
làm theo Khổng Tử, nhưng khổ nổi đức hạnh của Khổng Tử quá lỗi lạc đến nỗi ước
mong của ông không thể thành.
Từ Giai lúc phê bình, cho rằng đó là chuyện bịa đặt, nên cho
điểm rất thấp, lúc thư sinh nhận được bài, hướng đến Từ Giai mà giải thích. Từ
Giai nghe xong lập tức đứng lên nói: “Ta từ lúc tuổi trẻ đã may mắn
thi đậu tiến sĩ, thật ra ta học chưa đủ nhiều, thật cảm ơn cậu chỉ giáo.” Hơn
nữa còn cho điểm thư sinh rất cao.
Lý Tông Ngạc triều
Tống, làm người khoan hậu, học rộng tài cao, làm quan đến Hữu Gián Nghị Đại
Phu. Cha của ông là Tể Tướng Văn Chính Công Lý Phưởng, lúc cha ông cầm quyền,
ông luôn tránh đi hiềm nghi, xa rời quyền thế, đi xe ngựa đơn giản, cùng người
bần hàn đọc sách không có gì khác nhau.
Có một ngày, Lý Tông
Ngạc trên đường gặp cha, nhưng người đánh xe ngựa cho cha ông lại không nhận ra
ông, đối với ông nhục mạ quát lớn. Từ đó về sau, mỗi lần Lý Tông Ngạc gặp được
người này, đều lảng tránh che giấu, sợ người này sẽ xấu hổ khi biết rõ thân
phận của mình .
Lý Tông Ngạc thân là
con Tể Tướng, chẳng những có thể đối mặt với nhục mạ bất công mà không tức
giận, còn có thể rộng lòng tha thứ, thiện ý suy nghĩ cho người khác, thật sự là
người quân tử thiện lành hàm dưỡng cao sâu vậy.
Danh thần Vương Sưởng thời Tam Quốc đã từng khuyên bảo con mình:
“Người khác công kích chúng ta, chúng ta nên lùi mà xét lại mình.
Nếu chúng ta có điều không đúng, như vậy người khác nói quá đúng rồi. Nếu chúng
ta không sai sót giống như lời người ta nói, như vậy người đó đang nói lời xằng
bậy. Đối phương phê bình đúng, tức thì đối với đối phương không có tổn hại gì,
đối phương xằng bậy, tức thì đối với bản thân chúng ta cũng không có tổn hại
gì, vậy cần gì phải trả thù đây? Cho nên yếu lĩnh của sự nhẫn nhục chính là tự
xét lại bản thân mình.”
Lúc trước có một người tài từng nói: “Khi người khác ngỗ nghịch chúng ta, chỉ cần im lặng tĩnh tư một
lát, liền có thể được thuận buồm xuôi gió và đạt được lòng dạ bao la.” Cho
nên Đỗ Mục có viết trong thơ rằng: “Nhẫn quá sự kham hỉ” (Sau khi nhẫn được,
chuyện sẽ thành vui), đây chính là phương pháp vượt qua nghịch cảnh.
Trịnh Mạnh Phát nói: “Người khác vô lý tìm ta gây
phiền toại, giống như đi trong lùm cỏ, quần áo bị bụi gai đâm thủng, chúng ta
đành phải thả chậm bước chân, chậm rãi tháo gỡ bụi gai vậy.”
Chúng ta ngại người
khác chửi bới mình, thường là vì bản thân còn có tâm muốn đề cao mình hạ thấp
người khác, hoặc còn có khát vọng được người ngưỡng vọng thỏa lòng hư vinh;
liền đối với những chuyện gì làm tổn hại thanh danh của mình đều tránh né.
Thật ra không có người
khác chỉ trích, chúng ta sao có thể nhìn ra khuyết điểm của mình, nhìn không
tới khuyết điểm, sao có thể tu chỉnh bản thân? Một người giả tai điếc mắt mù,
sao có thể thành công, sao có được sự kính trọng từ nội tâm của người khác?
Bởi vì cái gọi là “Đầy chiêu tổn hại, khiêm
nhường được lợi”, nếu chúng ta lúc bị vũ nhục, có thể buông tâm
ngạo mạn, dùng lời của người khác cân nhắc hành vi của mình, có lẽ sẽ có tiến
bộ và đề cao. Khi chúng ta dùng cung kính đối đãi với người khác, dùng khiêm
tốn cân nhắc bản thân, thường sẽ nhận được một cảnh giới tinh thần khác biệt,
giống như mọi người thường nói: “Nhất nhất thời gió êm sóng
lặng, lùi một bước biển rộng trời cao.“
Biên dịch: Binh Minh, STV online
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét